Eerlijk zijn over liegen
Als kind werd ik gestimuleerd om eerlijk te zijn. Gezegden als ‘Eerlijkheid duurt het langst’ en ‘Al is de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt haar wel’, heb ik vroeger vaak gehoord. Toch ben ik in mijn leven niet altijd eerlijk geweest.
Waar ligt dat nou aan? Wat zorgt ervoor dat we niet altijd eerlijk kunnen zijn? Wanneer wordt oneerlijkheid beschouwd als tactvol, correct of gepast en wanneer wordt het betiteld als misleiden, liegen of bedriegen? Wat zijn de nadelige gevolgen van liegen?
Na het lezen van dit artikel zou het mooi zijn dat je bewuster bent van jezelf en je niet meer hoeft af te vragen of je eerlijk bent naar jezelf en anderen en waarom je eventueel onbewust of onnodig liegt.
Definitie van liegen
Liegen kun je vertalen als de werkelijkheid, feiten of gebeurtenissen verfraaien, verdraaien, verdoezelen of vervormen. Dat kan bewust of onbewust zijn, met of zonder reden, uit liefde of uit angst, uit enthousiasme of wellicht uit gewoonte. Iedereen heeft zijn of haar eigen werkelijkheid en interpreteert deze vanuit een uniek referentiekader. De werkelijkheid is dus nooit objectief. Voor het gemak en de leesbaarheid gebruik ik in dit artikel ‘de werkelijkheid’ als grote algemene deler.
Gradaties van liegen
Grofweg kun je oneerlijkheid opdelen in de volgende drie, oplopende, categorieën:
- Inkleuren van de werkelijkheid
- Verbergen van de werkelijkheid
- Vervormen of ontkennen van de werkelijkheid
1. Inkleuren van de werkelijkheid
Dit is een lichte, onschuldige vorm waarin je een eigen sausje giet over de werkelijkheid zonder de kern te verdraaien. Deze vorm wordt in het algemeen geaccepteerd of gezien als tactvol, correct of gepast. Hieronder zie je drie voorbeelden van het subjectief inkleuren van de werkelijkheid.
a. Het opleuken of aandikken van de werkelijkheid
Dit gebeurt overal. In het bedrijfsleven, op feestjes, in de kroeg, bij familie of vrienden thuis, al dan niet onder invloed van alcohol, bij mensen die iets willen promoten. Humor, verrassen, provoceren en overdrijven kan zorgen voor extra levendigheid waarmee meer gewenste aandacht en bewondering wordt verkregen, waardoor de spreker aandacht krijgt, zich prettig en bijzonder kan voelen en een leuke sfeer kan worden gecreëerd. Denk hierbij aan mensen uit de reclamewereld, cabaretiers, toneelspelers en entertainers.
b. Het vereenvoudigen of inkorten van de werkelijkheid
Denk daarbij bijvoorbeeld aan een leraar, coach of ouder die selectief iets uitlegt, passend bij de doelgroep. Iemand die een verslag maakt van een vergadering of een kind dat vertelt hoe zijn dag was. Maar ook op een receptie of in de wandelgangen kun je verwachten dat een verkorte weergave van de werkelijkheid wordt gegeven.
c. Het verdraaien of verbloemen van de werkelijkheid
Iedereen manipuleert in meer of mindere mate en probeert dingen naar zijn hand te zetten.
In bepaalde beroepen is manipulatie gebruikelijk zoals een politicus, onderhandelaar of verkoper.
Dit is een grijs gebied; een zakelijke, manipulatieve inkleuring kan al snel doorslaan naar de volgende derde gradatie waarin sprake is van bedriegen.
2. Verbergen van de werkelijkheid
Dit is een matige vorm van liegen waarbij er sprake is van bewust anders of niet volledig weergeven van de werkelijkheid. Hierna volgen weer drie voorbeelden.
a. Achterhouden van informatie conform ‘afspraak’
Bepaalde informatie wil je verborgen houden omdat het is ‘afgesproken’ (expliciet of impliciet). Dan is het geoorloofd.
Drie voorbeelden hiervan:’
– Je zegt een kleuter niet dat Sinterklaas niet bestaat of dat baby’s niet door de ooievaar worden ingevlogen. Het is juist tactvol om informatie te geven die je afstemt op het kind.
– Je hoeft tijdens je sollicitatie niet aan te geven dat je zwanger bent. Deze regel is bedoeld om discriminatie te voorkomen.
– Je pincode deel je niet met anderen. Deze afspraak is bedoeld om misbruik te voorkomen.
– Beroepsgeheim en vertrouwelijke informatie.
b. Leugentje om bestwil
Mensen kunnen liegen uit liefde voor zichzelf of uit liefde voor een ander.
Voorbeelden van zelfliefde:
– Je moeder vraagt of je mee gaat shoppen. Je zegt dat je moet werken terwijl je eigenlijk een date hebt. Je wilt je moeder er nog niks erover vertellen omdat je eerst voor jezelf wilt weten en hoe e.e.a. uitpakt.
– Je doet op een ‘verplicht’ partijtje alsof je het naar je zin hebt, terwijl je liever thuis zou zijn. Je wilt graag een goede indruk maken en het feest niet verstoren.
Voorbeelden van liefde voor een ander:
– Je overdrijft met het geven van een complimentje om iemands zelfvertrouwen een zetje te geven omdat je waardeert dat iemand iets kleins of iets liefs heeft gedaan.
– Je gunt de ander de eer van jouw inspanningen om hem een goed gevoel te geven.
– Je geeft een compliment om iemand op te beuren terwijl je het niet meent.
– De vriend van je zoon belt aan en vraagt of je zoon thuis is om samen te gamen. Je zegt dat hij niet thuis is om hem te beschermen. Je wilt dat hij studeert en vindt dat hij al te veel achter zijn scherm zit.
c. Liegen uit onmacht
De werkelijkheid bedekken of ontkennen gebeurt vaak om een rot gevoel zoals schaamte, schuld, boosheid of verdriet te vermijden. Zo liegen mensen vaak over een verslaving, vreemdgaan, misbruik en strafbare feiten. Maar ook de traumatische gebeurtenissen uit het verleden willen we het liefst niet meer op tafel leggen. Iedereen beslist zelf in hoeverre je deze hachelijke kwesties met anderen deelt en of je ze verwerkt (met hulp van deskundigen) of dat je ze verstopt of ontkent. Soms kunnen we niet eerlijk zijn omdat we bang zijn door de ander te worden gekwetst of afgewezen.
Voorbeelden:
- Je zegt je baas niet dat je aan het solliciteren bent, totdat je het contract met je nieuwe werkgever hebt getekend. Dat vervult je behoefte aan controle en zekerheid. Wanneer je een vertrouwensrelatie hebt opgebouwd met je leidinggevende, zal je eerder geneigd zijn om eerlijk te zijn.
- Een kind ontkent stellig dat het de auto van zijn vader heeft bekrast uit angst om straf te krijgen.
- Je geeft iemand gelijk of zegt dat je je afspraak bent nagekomen, terwijl dit niet zo is om een discussie te voorkomen en de relatie goed te houden.
- Je verzwijgt dat je ziek bent om confrontaties, gedoe en medelijden van familie en vrienden te voorkomen. Ethische vragen kunnen een rol spelen bij het maken van dit besluit. Maar het kan ook zijn dat je enkel erop uit bent dat je niemand wilt belasten met de ziekte of dat je het moeilijk vindt om hulp te vragen en aan te nemen.
3. Vervormen of ontkennen van de werkelijkheid
Zodra je bewust de waarheid verdraait, zit je in de gevarenzone. Dat betekent dat het liegen kwalijke gevolgen kan hebben voor jezelf en voor anderen. Het zijn mensen die bewust manipuleren, misleiden, liegen en bedriegen puur met de intentie om er zelf voordeel uit te halen ten koste van anderen. Macht, controle, geld, gewin, gelijk willen hebben…. Het zijn mensen die door het ego worden gedreven en nooit genoeg lijken te hebben. Rijk aan leugens, arm in de liefde. Wat zijn mogelijke oorzaken?
Het kan gaan om een aangeboren afwijking, om aangeleerd, geconditioneerd gedrag of om overgenomen gedrag wanneer iemand is opgegroeid in een milieu waarin dit gedrag normaal is.
Een andere reden kan zijn dat iemand zwaar getraumatiseerd is en niet in staat om deze emotionele ballast te verwerken. Vaak gaat het om een combinatie van tal van factoren waardoor mensen vluchten voor of vechten tegen de werkelijkheid om te overleven.
Wanneer er sprake is van een bewustzijn, een leerhouding, zelfreflectie en een geweten dat waarschuwt voor oneerlijkheid, bestaat de kans om uit het patroon van liegen te komen. Dat is niet het geval bij psychopaten en mensen met een psychische stoornis zoals schizofrenie of een ziekte zoals Alzheimer. Zij zijn er vaak niet van bewust en hebben hun eigen werkelijkheid.
Nadelige gevolgen van liegen
Wanneer je liegt tegen een ander, lieg je ook tegen jezelf.
Hoe vaker je liegt, hoe groter de leugens. Je hersenen wennen daaraan.
Liegen wordt een gewoonte en je staat er niet meer bij stil.
Je gelooft in je eigen leugens en leeft niet meer in de werkelijkheid.
Je ontspoort en bent niet meer afgestemd op je omgeving.
Je zet als het ware een denkbeeldige muur in je relaties met anderen.
Je hart gaat op slot. Je verliest jezelf.
Aan de slag
Hoe eerlijk ben je eigenlijk naar jezelf?
Oefening
Noteer gedurende 14 dagen waarover je precies hebt gelogen, hoe klein de leugen ook is.
Schrijf erbij wat volgens jou de mogelijke reden was.
- In welke categorie valt deze leugen?
- Welke behoefte wilde je ermee vervullen?
- Welk belang speelde een rol?
- Loog je uit liefde of uit angst: wat was de intentie?
- Deed je het voor jezelf of voor een ander?
- Noteer je positieve alternatief: wat had je ook kunnen doen als je geen angst had maar werd aangestuurd door liefde en innerlijke wijsheid?
Deze oefening maakt je bewuster en liefdevoller. Want eerlijkheid opent het hart en maakt je vrij.
Laatste berichten van Mariska Jak (toon alles)
- Hoe herken je je valse wil en herwin je je authentieke wil? - 21 november 2024
- Ontdek welke krachten jouw keuzes beïnvloeden - 21 november 2024
- Mini-meditatie: Heling van je gekwetste innerlijke kind (duur audio: 8 minuten) - 20 november 2024
