Schuldgevoel: hoe laat ik het los?
Een schuldgevoel is een gemoedstoestand waarbij het geweten je plaagt met een slecht gevoel over iets dat je hebt gedaan of nagelaten. Het gaat daarbij om het benadelen, kwetsen of pijn doen van jezelf of een ander. Meestal gaat dit gepaard met gevoelens van spijt. Een schuldgevoel zorgt voor last en lijden; het is gif voor hart en geest. De innerlijke worsteling kost veel energie en knaagt aan je zelfvertrouwen en je gezondheid.
Schuldgevoel is een gemoedstoestand die je jezelf oplegt, dus kun je dit ook zelf loslaten. In dit artikel zie je hoe je dat kunt doen aan de hand van drie uitspraken die in gradatie en impact oplopen:
A. Ik voel me weleens schuldig over iets dat ik heb gedaan of nagelaten.
B. Ik voel me regelmatig schuldig en zeg vaak ‘sorry’.
C. Ik voel me continu schuldig.
In dit stuk ga ik verder in op het onbedoeld en onbewust benadelen van jezelf of een ander.
Dit, in tegenstelling tot het gewetenloos, opzettelijk en doelgericht pijn doen van jezelf of een ander. Jezelf beschadigen en elke vorm van zelfbestraffing is destructief voor je wezen.
Het opzettelijk beschadigen van anderen is respectloos en egoïstisch. Dit soort gedrag verdient een sanctie of straf en zo mogelijk de juiste hulp om het tij te keren naar een staat van liefde.
Kenmerken van een schuldgevoel
Wanneer je een schuldgevoel ontrafelt, kun je bepaalde kenmerken vaststellen. Het is goed om dat voor jezelf inzichtelijk te maken Zo kom je sneller tot de kern en kun je een passende manier vinden om het schuldgevoel los te laten. Het schuldgevoel dat ik heb is… :
– Terecht of onterecht?
– Bewust of onbewust?
– Mijn verantwoordelijkheid of van een ander? Totaal of voor een aandeel?
– Binnen of buiten mijn invloedssfeer?
– Goede intentie of egocentrisch?
– Ontstaan door druk, dwang, nood of vanuit liefde?
A. Ik voel me weleens schuldig over iets dat ik heb gedaan of nagelaten
Voorbeelden van schuldgevoel in relatie tot anderen
* Een oude vriendin staat voor je deur en vraagt je met haar mee te gaan lunchen om bij te praten.
* Je zegt dat je geen tijd hebt terwijl je er geen zin in hebt en iets leuks voor jezelf had gepland.
* Je bent de verjaardag van je vader of het wekelijkse bezoekje aan je oma vergeten.
* Je hebt geroddeld over een collega. Je hebt belangrijke informatie achtergehouden.
* Je hebt je misdragen op een feestje of je hebt iemand onterecht tekortgedaan of beledigd.
* Je reageert niet op berichtjes van je zus of je hebt iemand niet geholpen die dat nodig had.
* Je bent boos weggegaan zonder iets te zeggen en je hebt eigen schuld op de ander geprojecteerd.
Voorbeelden van schuldgevoel in relatie tot jezelf
* Je bent te lang blijven hangen in een baan, hobby of relatie die niet (meer) bij je past.
* Als kind van gescheiden ouders heb je ‘gekozen’ voor je vader en je moeder in de steek gelaten.
* Je luistert niet naar de signalen van je lichaam en holt maar door ten koste van je gezondheid.
* Je hebt je goede voornemens niet gerealiseerd of je hebt een maatschappelijke norm overtreden.
* Je hebt je intuïtie genegeerd of je hebt je laten overhalen om iets te doen tegen je waarden in.
* Je hebt je ziek gemeld op je werk terwijl je niet ziek was of je hebt te veel schulden gemaakt.
Van schuldgevoel naar schuldbesef
Een schuldgevoel kan leiden tot bewustwording en inzicht geven in de functie van gebeurtenissen in het verleden. Wanneer je je van de benadeling bewust wordt, is er sprake van een schuldbesef en kun je ervan leren. Het schuldbesef is nodig om jezelf te leren kennen en te ontwikkelen (waarden, normen, behoeften, grenzen, verlangens en talenten). Schuldbesef is bovendien een wegwijzer die je uitnodigt tot het nemen van eigen verantwoordelijkheid en om je leven te leiden vanuit authenticiteit en liefde. Wat kan ervoor zorgen dat een schuldgevoel wordt omgezet naar een schuldbesef? Drie mogelijkheden:
- Je ervaart wat het schuldgevoel in je lichaam doet en hebt last van gerelateerde emoties zoals spijt, boosheid, verdriet of onmacht of kampt met gedachtes en verwijten zoals had ik maar …
- Je krijgt (on)gevraagd feedback van de persoon in kwestie of van een buitenstaander waardoor je erover kunt praten of er anders naar kunt kijken.
- Je luistert naar de stem van je ‘geweten’ en doet aan zelfreflectie door het stellen van kritische vragen. Hierna lees je meer over de functie van je ‘geweten’.
De functie van je ‘geweten’
Met je geestelijke kwaliteiten kun je waarnemen, denken, voelen en willen. Als je deze vermogens bewust en beheerst leert gebruiken ontplooit zich het geweten. Jij bent dan zelf onderwerp van beoordeling. Als je je geweten laat spreken hoor je vragen als: ‘wat heb ik gedaan?’, ‘hoe kwam dit over op de ander?’, ‘kan dit door de beugel?’. Als je de toets van je geweten doorstaat, ervaar je gemoedsrust. Anders blijft je geweten aan je knagen. Je beseft dat je iets hebt gedaan dat niet in orde is. Je maakt jezelf verwijten, voelt je schuldig en schaamt je ten opzichte van anderen. Je kunt berouw voelen en je pijnlijk bewust worden van je eigen feilbaarheid. Soms ontwikkelt zich dat tot een gevoel van minachting voor jezelf. Je krijgt een onbedwingbare behoefte je schuld te vereffenen en goed te maken wat je hebt misdaan. Als je luistert naar je geweten, is dat goed voor jezelf, voor anderen en voor het grote geheel. Daarom is het een sleutel tot geluk.
Mogelijke oorzaken voor benadeling
Er zijn verschillende redenen aan te voeren voor het onbedoeld en onbewust benadelen van jezelf of van een ander. Ik noem hierna drie mogelijke oorzaken met een tip om het op te lossen.
1. Draaglast is groter dan draagkracht
– Je bent met het verkeerde been uit bed gestapt, je voelt je niet fit of bent niet helder van geest.
– Je bent met te veel dingen tegelijk bezig en pakt onvoldoende adempauzes of tijd voor jezelf.
– Je bent overbelast, overprikkeld of overspannen: je hebt meer op je bordje dan je kunt verwerken.
Tip: Dit soort omstandigheden bedrukken en belasten jezelf en vaak ook anderen. Preventief geldt dan ook om goed voor jezelf te zorgen. In de basis betekent dit dat je dagelijks jezelf voorziet van genoeg slaap, gezond eten en voldoende beweging. Dit is géén luxe, maar een basale noodzaak voor je welzijn en gezondheid.
2. Vergissing of misverstand
Vaak zitten mensen niet op dezelfde golflengte; er is dan sprake van miscommunicatie.
Daarbij kun je denken aan verkeerde interpretaties, voorbarige conclusies, niet getoetste verwachtingen en vooroordelen. In wezen gaat het om een vergissing, misvatting of misverstand.
Tip: Op basis van je referentiekader, een optelsom van je opvoeding, ontwikkeling en achtergrond, kijk je naar de werkelijkheid. Realiseer je dat je alles wat er gebeurt inkleurt vanuit jouw bril, waarheid en overtuigingen. Toets jouw kijk op zaken bij anderen zodat je perspectief wordt verruimd.
3. Onwetendheid of onkunde
Als je iets nog nooit hebt meegemaakt, kun je niet verwachten dat je meteen alles begrijpt, succes hebt of voldoet aan de norm van een ervaringsdeskundige of expert. Wanneer je bijvoorbeeld niet op de hoogte bent van culturele verschillen en plaatselijke gebruiken, kun je je onbewust misdragen.
Tip: Bereid je voor op nieuwe situaties door je te informeren, bronnen te raadplegen en vragen te stellen. Ga er niet vanuit dat alles verloopt zoals jij dat gewend bent. Neem liever een open onderzoekende leerhouding aan. Zeg gewoon dat het nieuw voor je is of dat je er nog geen kaas van heb gegeten. Mensen zijn meestal bereid om je te informeren, te adviseren, ervaringen te delen of de juiste weg te wijzen als je dat vraagt.
Hoe kun je een schuld rechtzetten?
Een schuldbesef is een belangrijk signaal dat je iets mag rechtzetten naar een ander of naar jezelf. Hierna zie je een aantal manieren.
Vormen van rechtzetten in relatie tot de persoon die je hebt benadeeld
Beken je ongelijk, zeg ‘sorry’ of stuur een welgemeende spijtbetuiging.
Vraag hoe je het weer goed kunt maken en doe dat dan ook.
Vraag zo nodig om vergeving. Fouten horen bij het opdoen van nieuwe ervaringen.
Vergeef jezelf: je kunt het niet voor iedereen goeddoen en het verleden kun je niet overdoen.
Vormen van rechtzetten naar jezelf
Praat erover met iemand die je niet veroordeelt en die goed kan luisteren en doorvragen.
Relativeer, plaats het in een ander perspectief. Realiseer je: niemand is perfect.
Vergeef jezelf en probeer het de volgende keer anders aan te pakken. Doe een passend ritueel om de lading achter je te laten zoals het schrijven van een vergeefbrief aan jezelf en daarna verbranden.
B. Ik voel me regelmatig schuldig en zeg vaak ‘sorry’
Wanneer je regelmatig denkt dat je tekortschiet naar anderen, is er iets anders aan de hand. Je stelt de ander voor jezelf en richt je leven in van buiten naar binnen.
Je bent gewend of hebt geleerd om voor anderen te zorgen ten koste van jezelf. Kenmerkend gedrag: jezelf wegcijferen, verwachtingen van anderen centraal stellen, anderen pleasen, je druk maken over hoe anderen zich voelen, twijfelen of je het wel goed genoeg doet voor anderen, perfectionisme, vermijden en voorkomen van oncomfortabele situaties.
Vooral vrouwen hebben geleerd dat ze perfect moeten zijn in relaties en hebben moeite met het creëren en regisseren van hun eigen leven vanuit eigen waarden, behoeften en talenten.
Daarnaast zullen hoogsensitieve personen zich waarschijnlijk herkennen in dit patroon. Vanuit empathie, een groot verantwoordelijkheidsgevoel en de behoefte om dienstbaar te zijn, is ook deze categorie mensen teveel met anderen bezig ten koste van zichzelf.
Tenslotte is er een toenemende populatie die lijdt onder de angst voor tekort en voor tekortschieten om geaccepteerd te worden. Ze laten zich meeslepen door de succesvolle verhalen en ideaalbeelden op social media waardoor ze zich negatief gaan vergelijken met anderen. Er is dan altijd wel iets om je schuldig over te voelen.
Aanpak om je los te maken van je een schuldpatroon
Doe aan zelfreflectie en zet eens op een rijtje wat je doet voor anderen en wat je doet voor jezelf.
Noteer wat het je kost (tijd, energie, geld ed.) en wat het je oplevert (geluk, verbinding, erbij horen, ontwikkeling, ervaring, zelfvertrouwen, levenslessen ed. ).
Wanneer je zou kiezen uit liefde voor jezelf, wat zou je dan anders doen in dit kader?
Durf eerlijk te zijn naar jezelf en onderzoek hoe je meer balans in je leven kunt krijgen.
C. Ik voel me continu schuldig
Het is vreselijk om dagelijks de last van schuld op je schouders te moeten dragen. Het voelt alsof het jou bepaalt en een onderdeel is van je identiteit: je denkt niet ik heb een schuldgevoel maar ik ben schuldig. Herken je je in deze uitspraak, schakel dan de hulp in van een vertrouwenspersoon, je huisarts, een psycholoog of therapeut om je te begeleiden en grip te krijgen op hetgeen je belast en je te helpen om het los te laten.
Mogelijke oorzaken
– Je bent opgegroeid met strenge ouders met hoge eisen en je deed het nooit goed genoeg. Hoe erg je je best ook deed, ze hadden altijd kritiek op jou of waren teleurgesteld in jou.
– Het geloof (religie) heeft je in de greep via een ‘straffende God’, zonden en boetedoen.
– Je draagt schuld afkomstig van je ouders; ingeprent, geprojecteerd of overgenomen als kind.
– Je hebt de wet overtreden of voor jou gevoel iets onvergefelijks gedaan (bijv. drugs verhandeld, hulp geboden bij euthanasie, dodelijk ongeluk veroorzaakt, je kind verwaarloosd, belastende informatie over een delict achtergehouden, overspel of incest gepleegd).
– Je neemt de zaken die misgaan in je omgeving of in de wereld persoonlijk op (zoals klimaatprobleem, oorlog, armoede, overbevolking, machtsmisbruik, digitalisering). Je trekt de schuld meteen naar je toe, ook van zaken buiten je eigen verantwoordelijk of invloedssfeer waar je geen aandeel in hebt. Dit kan te maken hebben met een patroon van valse schuld. Hierna zie je een toelichting.
Patroon van valse schuld
Iemand die het patroon van valse schuld heeft, gaat uit van de basisgedachte ‘het zal wel allemaal aan mij liggen dat men zo met mij omgaat of dat dit gebeurt’. De conclusie is steevast: ‘ik ben niet goed genoeg’ en dit wordt keer op keer bevestigd. Niet willen opvallen, conflicten vermijden, zichzelf kleineren en ongunstig vergelijken met anderen horen bij dit patroon. Schuld, schaamte en een gevoel van minderwaardigheid tekenen die persoon. Iemand met deze overlevingsstrategie presenteert zich als een verliezer.
Do’s en don’ts
Hierna zie je een overzicht van de vier belangrijkste manieren in het omgaan met het schuldgevoel. De don’ts helpen je niet om je beter te voelen, om herhaling te voorkomen of om je te beschermen tegen een sanctie of straf van buiten. De do’s kunnen je helpen je schuldgevoel inzichtelijk te maken, je last te verlichten en de weg te wijzen naar een aanpak die jou ervan bevrijdt.
| Don’ts = niet effectief | Do’s = effectief |
| Het voor je houden, als geheim bewaren en bang zijn dat het aan het licht komt | Erover praten met een vertrouwenspersoon |
| Erover piekeren en daarmee het onderliggende verhaal uitvergroten | De juiste dosis gerichte aandacht geven met het doel om het los te laten |
| Ontkennen, negeren of wegdrukken | Onder ogen zien, onderzoeken en de bron vinden |
| Zelfbestraffing en jezelf verwijten maken | Acceptatie, relativeren en jezelf vergeven |
Laatste berichten van Mariska Jak (toon alles)
- Hoe herken je je valse wil en herwin je je authentieke wil? - 21 november 2024
- Ontdek welke krachten jouw keuzes beïnvloeden - 21 november 2024
- Mini-meditatie: Heling van je gekwetste innerlijke kind (duur audio: 8 minuten) - 20 november 2024
