Ben ik een perfectionist?
In dit artikel krijg je antwoord op de vraag ‘Wanneer ben je een perfectionist?’ aan de hand van voorbeelden en een toelichting op drie uitingsvormen van perfectionisme. Het vergroot je zelfkennis en helpt je bij het vinden van een passende manier om met perfectionisme om te gaan.
- Perfectionisme als talent of kracht.
- Perfectionisme als valkuil of voorwaarde.
- Perfectionisme als dwang of defect.
Definitie van perfect
Het label ‘perfect’ kan voor van alles worden gebruikt. Hierna zie je een paar voorbeelden.
Verkoopster: “Deze outfit is perfect voor de gelegenheid!”
Tandarts: “Je hebt een perfect gebit!”.
Producer: “Die documentaire zit perfect in elkaar!”
Bankadviseur: “Dit zijn echt de perfecte omstandigheden om te investeren!”
Aanstaande bruid: “Dit is de perfecte plek voor onze trouwfeest!”
Kleuterjuf: “Wow, deze tekening heb je perfect gemaakt!“
Dirigent: “Dit optreden was perfect”.
Dochter: “Jij bent de perfecte moeder voor mij geweest!”
Het is niet zo eenvoudig om een eenduidige definitie te geven van perfectionisme. In de basis is perfect een ander woord voor uitstekend, volmaakt, ideaal of niet voor verbetering vatbaar. Vaak gaat het ook om het gevoel dat je erbij hebt. Je kunt bijvoorbeeld in een sollicitatiegesprek de perfecte antwoorden geven, maar wanneer de werver of opdrachtgever er geen goed gevoel bij heeft, ontvang je toch een afwijzing. Wat er voor de ene persoon er perfect eruitziet, kan in de ogen van een ander de kwaliteitstoets niet doorstaan. Iedereen geeft een andere betekenis aan het woord perfect en dat kan anders zijn door omstandigheden. Van een chirurg, restaurateur of bekende artiesten verwachten we natuurlijk perfectie. Maar dat het thuis met kerst allemaal perfect moet gaan is een opgelegd stramien.
In de kunst, de natuur en muziek kan een dissonante of imperfectie juist de perfectie benadrukken. Een geschoolde zanger die de techniek perfect toepast legt het in een zangwedstrijd soms af tegen de ongeschoolde zanger die juist door de emotionele kraak in de stem het hart raakt van het publiek.
Daarnaast kan het uitvergroten van imperfectie ook op je lachspieren werken; cabaretiers maken daar graag gebruik van.
Normen of kwaliteitseisen
Bij het bepalen of iets perfect is, gaat het om normen of kwaliteitscriteria waarvan je denkt dat die belangrijk zijn (d.w.z: gekoppeld aan waarden). Het kan zijn dat je ze hebt overgenomen van je ouders of opvoeders. Ongeschreven regels kun je meekrijgen door je culturele achtergrond. Veel normen zijn vastgelegd in afspraken, regels en wetten.
Tijdens je leven kunnen je normen veranderen door het opdoen van nieuwe ervaringen en inzichten. Een crisis, barrière of het innemen van het perspectief van een ander, kan ook leiden tot het bijstellen van je normen.
In de samenwerking is het belangrijk om vooraf de normen voor een proces of product vast te stellen en te communiceren en bij te stellen als dat nodig is. Onbepaalde, vage, impliciete, niet afgestemde, onuitgesproken of achteraf vastgestelde normen zorgen vaak voor verwarring, ruis, ruzie en stress. Bovendien komt dit niet ten goede aan de beoogde kwaliteit.
Voorbeelden
– Je krijgt 10 punten voor een toets omdat je alle vragen juist hebt beantwoord (= objectieve maatstaf van een vooraf vastgestelde norm).
– Je hebt een verslag over een bijeenkomst geschreven en een deelnemer zegt tegen jou dat je dat perfect hebt gedaan (= subjectieve maatstaf van een achteraf vastgestelde norm).
– Je hebt het perfecte huis voor je gezin gevonden (= voldoet aan vooraf gestelde zoekcriteria die in gezamenlijk overleg zijn vastgelegd).
Overzicht drie vormen van perfectionisme
Perfectionisme als … |
Kenmerken |
Resultaat + Tips |
| Talent of kracht | Deze vorm van perfectionisme heeft geen nadelen, enkel aandachtspunten. Je blinkt ergens in uit en benut dit talent. Je doet je best en levert inspanningen om je verder te ontwikkelen. Je doet het graag en goed en je hebt er zichtbaar plezier in. Voorbeelden: – Topsporter neemt voldoende rust om te kunnen pieken op wedstrijden. – Manager doet aan kwaliteitscontrole en geeft zijn team de ruimte voor het maken en leren van fouten. |
Blij, trots, vervuld hart, dankbaar. Gevolg: je bent een inspiratiebron.
Tip: Focus op verbetering en geniet van de stapjes in je proces. Vergelijk jezelf niet steeds met anderen. Waak voor faalangst en competitiedrang. Laat je eigenwaarde niet afhangen van je succes. |
| Valkuil of voorwaarde | Deze vorm is beperkt tot incidenteel overlevingsgedrag in bepaalde situaties. Overdreven je uiterste best doen vanuit ego-denken. Gedreven door angst of gebrek sla je door waardoor je kwaliteit degradeert tot een valkuil of voorwaardelijke liefde. Voorbeelden: – Topkok ‘Pietje Precies’ is koortsachtig op jacht naar zijn tweede Michelinster. – Moeder heeft de vakantie voor de familie tot in de puntjes voorbereid en toch is er ruzie vanaf dag 1. |
Angst, onmacht, gebrek, frustratie, doorgeslagen gedrag. Gevolg: je ervaart stress.
Tip: Vind je uitdaging en breid je potentieel uit m.b.v het kernkwaliteitenkwadrant. |
| Dwang of defect | Bij deze vorm is er sprake van identificatie: ik ben een perfectionist. Je altijd in bochten wringen ten koste van jezelf. De lat steeds hoger leggen. Irreële eisen stellen aan jezelf en aan je omgeving. Je laten manipuleren door de illusie van maakbaarheid op social media, tv en maatschappij. Een streng en strikt regiem hanteren vanuit de gedachten ‘ik ben niet goed genoeg’ en ‘het is nooit goed genoeg’. Voorbeelden: – Muzikant kan niet optreden want zijn uitvoering is nog niet perfect. – Eindredacteur controleert dwangmatig de tekst voor zoveelste keer; hij mag niet falen want anders … |
Jezelf verwijten maken, afwijzen, afstraffen, piekeren, paniekeren, dwanggedrag, uitstellen. Gevolg: burn-out, depressie.
Tip: Vind passende hulp om de vicieuze cirkel te doorbreken. Durf jezelf te zijn vanuit realisme. Stel grenzen. Laat los. |
Aan de slag
Welke vorm van perfectionisme je ook bij jezelf herkent, het is altijd goed om regelmatig stil te staan, afstand te nemen en op je eigen gedrag te reflecteren. Stop even met jagen, jakkeren en om je heen kijken. Ga met je aandacht naar binnen, volg je ademhaling en voel de op en neergaande beweging in je lichaam. Word je bewust van de vorm van perfectionisme die je bij jezelf herkent. Bekijk dan de bijhorende tips in de laatste kolom. Maak ze concreter zodat je ze kunt toepassen in de praktijk. Hierna volgen adviezen voor de perfectionist die zichzelf meer lucht en liefde gunt.
- Noteer voor jezelf waar en wanneer je irreële eisen aan jezelf stelt, jezelf onder druk zet of tekort doet. Word je innerlijke criticus of ego-denken de baas. Word je bewust van de nadelen die je erdoor ondervindt. Durf af te wijken van gebruikelijke normen in je omgeving. Durf jezelf te zijn, uit liefde en respect voor jezelf. Van daaruit is makkelijker om je grenzen aan te geven.
- Laat je leven en je gevoel van eigenwaarde niet bepalen door de sociale groep waartoe je behoort of door de buitenwereld. Wees kritisch naar hetgeen je onder ogen krijgt en wat er wordt beweerd. Maak je los van social media, tv en fake-news met de perfecte plaatjes en de verleidingen door de vele filmpjes en reclameboodschappen. Laat je niet imponeren, manipuleren of iets opdringen dat niet echt nodig is of dat niet bij jou past. Leer content te zijn met wat je hebt in plaats van na te jagen wat je nog niet hebt.
- Creëer een tolerantie voor imperfectie bijvoorbeeld in de vorm van gebreken, foutjes, chaos of disharmonie of iets dat onafgemaakt is. Neem genoegen met een zesje als er niet meer van je wordt gevraagd. Laat vergissingen, mislukkingen en misverstanden los en sleep ze niet met je mee. Iedereen heeft hiermee te maken. Leer ervan en laat het gaan.
- Accepteer dat het leven bestaat uit polariteiten die ons aanzetten tot het opdoen van nieuwe ervaringen, bewustzijn en groei. We zijn perfect door de imperfectie. Accepteer dat je mens bent. Denk aan: je ongelijk bekennen, op een afspraak terugkomen, een fout toegeven, nee-zeggen, feedback vragen op je gedrag, onvoorbereid zijn, opgeven, hulp vragen en zeggen dat je iets niet kunt of weet. Je kwetsbaar opstellen is krachtig; het opent de deuren van het hart.
- Laat los waar je geen verantwoordelijkheid voor hebt. Maak je zorgen bespreekbaar bij de persoon die er wat aan kan doen en laat het verder los, ook al gaat het niet zoals jij dat had gewild.
- Durf te spelen en creatief te zijn: nieuwe dingen ontdekken, nieuwe ervaringen opdoen, een andere weg inslaan, een cursus doen die je uit je comfortzone haalt. Perfectie kan saai zijn, imperfectie kan je laten verwonderen.
- Blijf niet hangen in het verleden en verschuil je niet achter de mogelijke oorzaken van perfectionisme. Voorbeelden: een karaktereigenschap die je herkent bij je vader, de toenemende prestatiedruk van de maatschappij, een minderwaardigheidscomplex of een trauma.
Werk stapsgewijs aan haalbare oplossingen die je meer lucht en vreugde geven. Word je bewust van de belangrijkste blokkerende gedachten die je aanzetten tot perfectie zoals ik mag niet falen omdat… Draai ze om in positieve zin en geef deze je liefdevolle aandacht waardoor de oude op de achtergrond raken.
Schrap ‘ik moet’ en ‘perfect’ uit je vocabulaire en gebruik liever de openingszin: ik geef mezelf de ruimte om … Dat zorgt voor een toenemende compassie voor jezelf.
Laatste berichten van Mariska Jak (toon alles)
- Hoe herken je je valse wil en herwin je je authentieke wil? - 21 november 2024
- Ontdek welke krachten jouw keuzes beïnvloeden - 21 november 2024
- Mini-meditatie: Heling van je gekwetste innerlijke kind (duur audio: 8 minuten) - 20 november 2024
