Wat zijn overlevingsstrategieën? Hoe laat je ze los?
Door je opvoeding, omgeving en ontwikkeling heb je bepaalde overlevingsstrategieën of gedragspatronen aangeleerd. Deze ‘sociale maskers’ zijn ontstaan door angst of gebrek. Ze helpen je met problemen om te gaan. Ze beschermen je en zorgen ervoor dat je je staande kunt houden in stressvolle situaties.
Op een bepaald moment merk je dat een strategie je niet meer helpt maar juist tegenwerkt. Dat kan zijn omdat je omstandigheden zijn veranderd, je bewust-zijn is toegenomen of omdat je anders naar de werkelijkheid kijkt. Dan is het tijd voor een positieve verandering.
Welke informatie vind je in dit artikel?
- Vier basis overlevingsstrategieën
- Voorbeelden van overlevingsgedrag
- Wanneer is het lastig om gedrag te veranderen
- Loslaten van overlevingsgedrag
Vier basis overlevingsstrategieën
Grofweg kun je vier overlevingsstrategieën onderscheiden: ‘valse sterkte’, ‘valse rechtvaardigheid’, ‘valse hoop’ en ‘valse schuld’. Deze komen in de praktijk ook in combinatie voor.
Valse sterkte
Bij valse sterkte is iemand er op gericht zich niet afhankelijk te willen maken en de controle te willen houden. De persoon met dit programma pakt zaken liever zelf op en neemt zelfs taken over van anderen zodat hij het resultaat naar zijn hand kan zetten. Eigen behoeften worden ontkend en het verstand krijgt voorrang boven het gevoel. Kwetsbaarheid komt in dit patroon niet voor omdat dat een teken is van zwakheid. De persoon met deze overlevingsstrategie lijkt wel een koude kikker.
Valse rechtvaardigheid
Bij valse rechtvaardigheid is iemand erop gericht alles en iedereen verantwoordelijk te stellen voor zijn pijn. De oorzaak wordt altijd gezocht buiten de persoon zelf. Dit programma zorgt ervoor dat gevoelens van boosheid en onrechtvaardigheid de boventoon voeren en dat men direct in de aanval schiet bij een confrontatie. Iemand met dit patroon lijkt wel een kettinghond.
Valse hoop
Iemand die het patroon van valse hoop heeft, is er op gericht te blijven geven in de hoop ooit iets terug te krijgen. Inlevingsvermogen, geen nee kunnen zeggen, ongevraagde diensten aanbieden en zichzelf wegcijferen voor anderen horen bij dit programma. Verdriet, onbegrip, frustratie en klaagzang gaan hiermee gepaard. Iemand met deze overlevingsstrategie lijkt wel een slaaf.
Valse schuld
Iemand die het patroon van valse schuld heeft gaat uit van de basisgedachte ‘het zal wel allemaal aan mij liggen dat men zo met mij omgaat of dat dit gebeurt’. De conclusie is steevast: ‘ik ben niet goed genoeg’ en dit wordt keer op keer bevestigd. Niet willen opvallen, conflicten vermijden, zichzelf kleineren en ongunstig vergelijken met anderen horen bij dit patroon. Schuld, schaamte en een gevoel van minderwaardigheid tekenen die persoon. Iemand met deze overlevingsstrategie presenteert zich als een verliezer.
Voorbeelden van overlevingsgedrag
- Presteren, perfectionisme, piekeren omdat je bang bent om fouten te maken en afgewezen te worden.
- Overgenomen waarden en normen van je ouders: de wijste zijn, de harmonie bewaren om een conflict te vermijden.
- Dwangmatige handelingen als het niet gaat zoals je wilt om zo weer innerlijke rust te krijgen.
- Zorgsyndroom: pleasen, invullen voor een ander, jezelf wegcijferen, altijd klaarstaan voor anderen omdat je geleerd hebt dat anderen belangrijker zijn dan jij.
- Je mening opdringen, dominantie, manipulatie, gelijk willen hebben om gehoord te worden.
- Slachtofferschap en afhankelijkheid van iets of iemand omdat je dat bij je ouders zo ervaren hebt.
- Jezelf negatief vergelijken met anderen, klagen, oordelen, lijden omdat je denkt dat jij niet voor het geluk geboren bent.
- Beperkende verplichtingen en normen: wat je van jezelf moet of niet mag omdat je denkt dat dat zo hoort en anders geen bestaansrecht hebt.
Wat maakt het lastig om gedrag te veranderen?
Het loslaten van overlevingsgedrag is lastig wanneer:
- je er nog (onbewust) voordeel bij hebt zoals aanzien, geld, succes, aandacht;
- je denkt dat je er nadeel van ondervindt als je het gedrag zou veranderen;
- mensen in je omgeving zijn het van jou gewend en je bent bang voor onprettige reacties;
- je angstgedachten hebt als het gaat om loslaten, veranderen, leren, nieuwe ervaringen opdoen.
Wat helpt bij het loslaten van overlevingsgedrag? 7 Tips
- Doe aan verwachtingenmanagement. Geef je directe omgeving aan waar je mee bezig bent, wat je wilt veranderen en communiceer over de mogelijke gevolgen voor hen.
- Loslaten hoort bij leren en leven. Het schept ruimte voor iets nieuws. Herinner je iets dat je ondanks angst toch hebt losgelaten.
- Alles gaat gemakkelijker als je niet je best doet. Dan haal je de druk van de ketel en vermindert stress. Daarmee geef je meer ruimte voor liefde in je leven.
- Besef dat je een prettiger mens bent, een krachtigere versie als je jezelf bent, zonder sociale maskers is het ook voor anderen fijner om bij jou te zijn.
- Herinner je momenten van vroeger waarop je je gedrag hebt aangepast. Herhaal wat je toen hielp om het oude gedrag los te laten.
- Oefen eerst met kleine, eenvoudig uit te voeren stapjes.
- Visualiseer je doel. Stel je verschillende situaties voor waarin je het gewenste gedrag vertoont. Ervaar met al je zintuigen hoe dat is voor jezelf en voor je omgeving.
Laatste berichten van Mariska Jak (toon alles)
- Hoe herken je je valse wil en herwin je je authentieke wil? - 21 november 2024
- Ontdek welke krachten jouw keuzes beïnvloeden - 21 november 2024
- Mini-meditatie: Heling van je gekwetste innerlijke kind (duur audio: 8 minuten) - 20 november 2024
